Copsa Mica

In Roemenië is de verwoestende werking van het het nietsontziende regime van Ceausescu nergens zo zichtbaar, voelbaar en tastbaar gebleven als in Copsa Mica, een kleine fabrieksstad in een vallei in het midden van het land. Veertig jaar constante vervuiling van roetfabrieken en zware industrie leverde Copsa de dubieuze bijnaam ‘De Zwarte Stad’ op; een onheilspellend oord waar letterlijk alles zwart was van de roet en de rook. Na de revolutie kwam er een grote schoonmaakoperatie, maar dat bleek niet voldoende om de reputatie van ‘meest vervuilde plek van Europa’ helemaal kwijt te raken. Het zwarte verleden van Copsa Mica is nog altijd niet weggepoetst.

“No matter how hard they scrub, the villagers of Copsa Mica can’t wash away that poisonous legacy. Copsa Mica now stands as an enduring testament to the toll that communist industrialization took on human health and the environment” [Wallstreet Journal, 2002]

In 2003 besloten Remco van der Kruk en ik een documentaire te maken over Copsa Mica en de moeilijkheden en mogelijkheden van deze verdoemde plek en haar bewoners in dit godvergeten oord. Eerder hebben we in Roemenië de korte docu ‘Timisoara, Een Heldenstad’ [KRO, 2000] gedraaid, waarin we lieten zien wat 10 jaar later de Revolutie voor gewone mensen van deze stad had opgeleverd en hoe hun leven daardoor was veranderd.

In Copsa Mica hebben we een aantal mensen gevolgd in hun dagelijkse omgeving, en zij vertellen hun persoonlijke verhaal hoe het is te moeten leven in deze zwaar vervuilde fabrieksstad. Een daarvan is Daniel Tudor Mihalache, die in Copsa beter bekend staat als ‘Dudu’. Het is zijn ambitie om burgemeester te worden en hij heeft grote plannen met de stad; hij wil Copsa opknappen en met nieuwe investeringen van de ondergang redden.

Zijn optimisme kent op dat moment geen grenzen, ook al zijn de problemen groot. De meeste fabrieken waren dan wel gesloten, maar de fabriek die nog volop actief was bleek de stad nog zwaarder te vervuilen. Een bittere paradox; het einde van het communisme onder Ceausescu had Copsa Mica minder werkgelegenheid en meer vervuiling gebracht.

Nu Roemenie dit jaar eindelijk is toegetreden tot de EU en dus bij Europa hoort, komt er ook weer aandacht in de internationale media voor de problemen die Copsa Mica nog altijd heeft, zoals blijkt uit een artikel uit de Mirror en een sfeerverslag van de ‘science correspondent’ van de BBC. Ook de kersverse burgemeester Daniel Tudor Mihalache komt hierin aan het woord, hij heeft zijn hoop gevestigd op de hulp van Europa.
“Maybe the EU will help. I keep my fingers crossed. Maybe being part of Europe means that our government will have to smarten itself up”

Deze zomer zijn Remco en ik teruggegaan naar Copsa Mica om te kijken hoe het de personages uit onze documentaire sinds 2003 is vergaan, en hoe Copsa er voor staat in ‘het nieuwe Europa’. Het was opnieuw een spannend avontuur met verrassende uitkomsten, waarmee we ons project op een goede manier kunnen afronden. We kunnen nu het bijzondere en fascinerende verhaal vertellen van Copsa Mica; het gevecht van een gewone stad in een ongewone situatie, van normale mensen in een abnormale leefomgeving. Hoe vergiftigd blijkt de erfenis van Ceausescu?